Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera ( Alzheimer Diseases – AD) jest schorzeniem neurodegeneracyjnym o podstępnym początku i postępującym przebiegu, prowadzącym do obniżenia sprawności poznawczej pacjenta, aż do upośledzenia samodzielnego codziennego funkcjonowania i całkowitej zależności od opiekuna. W pierwszej kolejności w AD pojawiają się zaburzenia pamięci epizodycznej, która jest związana z pamięcią zdarzeń z własnego życia. Możliwość przywoływania przeszłych zdarzeń i tych, które mają nastąpić wydaje się być kluczową umiejętnością poznawczą, leżącą u podstaw planowania i dążenia do celu.

Zaburzeniom pamięci towarzyszą zaburzenia funkcji wzrokowo-przestrzennych prowadzące do zaburzeń orientacji w miejscu i w czasie.

Agnozja wzrokowa skutkuje nierozpoznawaniem znanych przedmiotów oraz twarzy (prozopagnozja).

Apraksja zaburza proste czynności, dołączają się zaburzenia liczenia ( dyskalkulia) i pisania (dysgrafia).

Afazja manifestuje się trudnościami w nazywaniu przedmiotów, znalezieniem właściwego słowa, obniżeniem płynności mowy, kłopotami z budowaniem zdań.

Zaburzenia funkcji wykonawczych przejawiają się trudnościami w organizacji i planowaniu codziennych czynności, brakiem elastyczności w trakcie prowadzonego działania, niemożnością przełączania się na inny tryb postępowania pod wpływem nowych wskazówek.

Zaburzenia myślenia abstrakcyjnego prowadzą np. do niemożności zrozumienia przysłów. Anozognozja, czyli brak poczucia choroby i krytycyzmu w stosunku do narastających deficytów poznawczych, może stwarzać realne zagrożenie dla bezpieczeństwa chorego.

Wczesne zaburzenia sensoryczne (osłabienie węchu, zaburzenia wzrokowe i słuchowe), motoryczne (pogorszenie chodu, spowolnienie chodu, zmniejszona rytmiczność i zmienność chodu, utrata siły i masy mięśniowej), zaburzenia równowagi mogą być wczesnymi objawami i wskaźnikami biologicznymi procesu neurozwyrodnieniowego w fazie przedklinicznej. W AD występują strukturalne i funkcjonalne zmiany siatkówki oraz w zakresie nerwów obwodowych. Także jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej, zaćma i jej podtypy związane z wiekiem, mogą mieć związek z AD. Ubytek słuchu lub centralna jego dysfunkcja może wiązać się z wysokim ryzykiem konwersji do otępienia po 5-10 latach, a nawet poprzedzać wystąpienie otępienia na wiele lat, co może potwierdzać obecność charakterystycznych zmian w polach słuchowych kory mózgu w przebiegu AD.

Upośledzenie węchu w szczególności u pacjentów z MCI (łagodne zaburzenia poznawcze) było silnym wskaźnikiem konwersji do otępienia w AD .

Zaburzeniom poznawczym mogą towarzyszyć liczne objawy neurologiczne, zazwyczaj pojawiające się w zaawansowanym etapie choroby takie jak mioklonie, napady padaczkowe, nietrzymanie moczu i stolca.

Olbrzymim problemem klinicznym i terapeutycznym są towarzyszące AD zaburzenia neuropsychiatryczne (BPSD – Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia) oraz jakościowe zaburzenia świadomości (majaczenie). Najczęściej występujące zaburzenia neuropsychiatryczne to myślenie paranoidalne i urojeniowe, omamy, agresja, zaburzenia aktywności i rytmu dobowego, nastroju oraz stany lękowe i fobie. BPSD dotyczy ponad 90 % pacjentów cierpiących na otępienie. Majaczenie pojawia się nagle wskutek zaburzeń metabolicznych, chorób somatycznych, zmiany miejsca pobytu chorego, po zabiegu operacyjnym.

Poza typową postacią AD z dominującymi zaburzeniami pamięci, wyróżnia się także atypowe warianty z dominującymi zaburzeniami mowy – wariant logopeniczny, z zaburzeniami wzrokowo-przestrzennymi – wariant wzrokowy AD z pierwotnym zanikiem tylnych okolic mózgu (PCA – Posterial Cortical Atrophy), wariant czołowy z dominującymi zaburzeniami funkcji wykonawczych oraz wariant z ciałkami Lewy’ego .

Rozpoznanie AD opiera się na kryteriach klinicznych, ocenie neurologicznej, psychiatrycznej, neuropsychologicznej, badaniach laboratoryjnych i neuroobrazowych.

Co powinno zaniepokoić rodzinę chorego, pacjenta :

• problemy z zapamiętywaniem nowych informacji, pacjent pyta o to samo, powtarza się, zapisuje wszystko na kartkach, jednocześnie pamiętając odległe zdarzenia ze swojego życia,
• trudności w zakresie gotowania, obsługi sprzętów domowych, telefonu, planowania zakupów, pilnowania terminów opłat, załatwiania spraw urzędowych,
• zwykłe codzienne czynności zajmują choremu dużo więcej czasu, ma kłopot z organizacją ich wykonania mimo, że kiedyś nie sprawiały mu problemów,
• chory nie jest zorientowany odnośnie teraźniejszej daty, pory roku, dnia tygodnia, obecnej sytuacji społeczno-politycznej,
• ma kłopot z orientacją, zdarza się że nie wie jak trafić w dobrze sobie znane miejsce,
• pacjentowi brakuje słów, ma problem z nazywaniem przedmiotów, gubi wątek w trakcie rozmowy,
• zmienia się jego zachowanie, staje się podejrzliwy, szuka przedmiotów, nie pamiętając gdzie je zostawił oskarża często bliskich lub ,,obcych‘’ o kradzież,
• pojawia się apatia, obniżenie nastroju, lęki, obojętność, brak zainteresowania się sprawami bliskich, niechętnie zostaje sam w domu i unika spotykania się z innymi ludźmi,
• pojawia się drażliwość, złe znoszenie nagłych zmian planów, zmiany miejsca pobytu nawet jeśli jest to miejsce zamieszkania bliskich osób np. dzieci
• przestaje dbać o wygląd i higienę osobistą, mogą pojawić się zachowania pod postacią agresji słownej i fizycznej

Zaobserwowanie tych objawów powinno zmusić rodzinę chorego do wizyty:

• u lekarza podstawowej opieki medycznej,
• specjalisty neurologa,
• specjalisty psychiatry

Właściwe rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia spowolni tempo postępu choroby i opóźni konieczność całodobowej opieki przez opiekuna prawnego.